پنج پیام در شهادت مظلومانه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام
مشخصات کتاب
سرشناسه : فاضل موحدی لنکرانی، محمد، 1310 -
عنوان و نام پدیدآور : 5 پیام در شهادت مظلومانه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام/از پیامهای فاضل لنکرانی.
مشخصات نشر : قم: مرکز فقه ائمه اطهار، 1385.
مشخصات ظاهری : 63 ص.
شابک : 5000 ریال:964-7709-28-5
یادداشت : کتابنامه: ص. 49 - 63؛ همچنین به صورت زیرنویس.
عنوان گسترده : پنج پیام در شهادت مظلومانه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام.
موضوع : فاطمه زهرا (س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق.-- فضایل -- احادیث -- مقاله ها و خطابه ها.
موضوع : فاطمه زهرا (س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق.-- احادیث اهل سنت.
رده بندی کنگره : BP27/28/ف2پ9
رده بندی دیویی : 297/973
شماره کتابشناسی ملی : 1042514
ص :1
اشاره
بسم الله الرحمن الرحیم
ص:3
5 پیام در شهادت مظلومانه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام
از پیامهای فاضل لنکرانی
ص:4
مقدمه
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : «فاطمةُ بضعة منّی من آذاها فقد آذانی...» (1).
ص:5
1- 1) . این روایت به عبارت های مختلفی نقل شده است که بعضی از آنها را با ذکر مصدر بیان می کنیم. 1- «فاطمة بضعة منّی، من آذاها فقد آذانی»: فضائل اهل البیت علیهم السلام : 240 ح 375، المستدرک علی الصحیحین 3:173 ح 4750، السنن الکبری بیهقی 15:276 ح 21460، کنزالعمال 12: 111 ح 34241،کتاب سلیم بن قیس 2:869 ح 48، شرح الأخبار 3:30 ح 970، أمالی صدوق: 165 ح 163 با اضافه ای، کفایة الاثر: 65، دلائل الإمامة: 135 ح 43، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 4:318، مناقب ابن شهرآشوب 3:332، کشف الغمة 2:92 - 93، بحارالأنوار 43:39 ح 40 و ص 54 ح 48 و ص 76 ح 63 و ص 80 ح 68، احقاق الحق 10:209-211 و ج 19:77، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1:150 و ج 2:1050. 2- «فاطمة بضعة منّی، یؤذینی ما آذاها»، فضائل أهل البیت علیهم السلام : 241 ح 378، صحیح مسلم 4: 1512 ح 2449/94، سنن ترمذی 5:698 ح 3878، و در ادامه آن آمده «وینصبنی ما أنصبها»، المستدرک علی الصحیحین 3:173 ح 4751، و همچنین در ادامه آن آمده «وینصبنی ما أنصبها»، التفسیر الکبیر فخر رازی 9:595، تفسیر غرائب القرآن 6:74، کنز العمال 12: 107 ح 34215، و همچنین در ادامه آن آمده «وینصبنی ما أنصبها»،معانی الاخبار: 303 ح 1 و2. إعلام الوری 1:294، بحارالأنوار 43: 26 ح 26 و در ادامه آن آمده «ویسرّنی ما سرّها و... »، احقاق الحق 10: 209 - 210، و ج 19:78، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 145 ح 8 - 11، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 336 ح 7. 3- «فاطمة بضعة منّی، یربینی ما رابها (أرابها) ویؤذینی ما آذاها»: فضائل اهل البیت علیهم السلام : 242 ح 379، صحیح بخاری 6: 193 ح 5230، صحیح مسلم 4:1512 ح 2449/93، سنن ترمذی 5:698 ح 3876، حلیة الأولیاء 2:40، اسد الغابة 6:225 رقم 7175، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 53، ذخائر العقبی: 37 - 38، تهذیب الکمال 22: 388 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3: 425 رقم 114، البدایة والنهایة 6: 326، کنزالعمال 12:112 ح 34243،شرح الأخبار 3:60 ح 981، مناقب ابن شهرآشوب 3:332، بحارالأنوار 43:39 ح 40، احقاق الحق 10: 190 - 199، و ج 19: 83-84، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1:145 و 150، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 336 ح 8. 4- «فاطمة بضعة منّی، فمن اغضبها أغضبنی»: صحیح بخاری 4:252 ح 3714 و ص 264 ح 3767، کنز العمال 12: 108 ح 34222، جامع الأحادیث 6:258 ح 14724،شرح الأخبار 3:31 ح 972 و ص 61 ح 983، مناقب ابن شهرآشوب 3:332، بحارالأنوار 43: 39 ح 40، احقاق الحق 10:206 - 208، و ج 19: 87 - 90، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1:150، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 334 ح 3 و ص 335 ح 6. البته این روایت به تعابیر بسیار دیگری که نزدیک به سی نوع آن را ملاحظه کرده ایم در کتب روایی وارد شده است که ذکر تمامی آنها از حوصله این مختصر خارج است. ولکن به جهت سهولت مراجعه برای تحقیق، بعضی از منابع آنها را نام می بریم، مثل:صحیح مسلم 4:1512 - 1513 ح 94 - 2449/96، صحیح بخاری 4:255 ح 3729، فضائل اهل البیت علیهم السلام : 240 - 249 ح 374 - 378، الجامع الکبیر ترمذی 6:173 ح 3868، المستدرک علی الصحیحین 3:172 - 173 ح 4747 و 4749، حلیة الأولیاء 2:40 - 41، و ج 3: 206، السنن الکبری بیهقی 10:206 ح 13680، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 53 - 54، 60، 62، مناقب خوارزمی: 353 ح 364، ذخائر العقبی: 37 - 38، سیر أعلام النبلاء 3: 428، 433 رقم 114، مجمع الزوائد 9: 203، کنز العمال 12: 106 - 114، و ج 13: 674 ح 27726 و ص 678 ح 37735، 37736 و 37737، جامع الأحادیث 6: 258 ح 14724 و 14725،قرب الإسناد: 112 ح 389، شرح الأخبار 3:64 ح 987، علل الشرائع 1:220 ب 149 ح 2، أمالی صدوق: 165 ح 163 و ص 175 ح 178 و ص 575 ح 787، کفایة الاثر: 64، أمالی مفید: 260، أمالی طوسی: 24 ح 30، تلخیص الشافی 3:122، روضة الواعظین: 150، مناقب ابن شهرآشوب 3:332، کشف الغمة 2:92-93، بحارالأنوار 43:23-80، إثبات الهداة 1:538 ح 166، احقاق الحق 10:187-228 و ج 19:76-93، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1:143-152، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 136 ح 67 و 68 و ص 145 ح 1 و ص 147 ح 4 و ص 163 ح 27 و ص 333 - 337 ح 1، 2، 4، 5، 9 - 11 و ص 357 - 358 ح 1 - 4.
در این سال ها ایّام فاطمیّه، به خصوص فاطمیّه دوّم - و به ویژه روز شهادت حضرت صدّیقۀ طاهره علیها السلام روز سوّم جمادی الثانی -، حال و هوای کشور و دسته جات عزاداری رنگ و بویی خاص به خود گرفته، مغازه ها تعطیل و دسته جات عزاداری، سینه زنی و زنجیرزنی در خیابان ها به سوگ بانویی می نشینند که پارۀ تن پیامبر، همسر امیر مؤمنان و مادر امامان معصوم علیهم السلام است (1).
همان بانویی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر در خانۀ او می ایستاد و با صدای بلند می فرمود: «السّلام علیکم یا أهل بیت النّبوّة...» (2).
ص:8
1- 1) . منابع آن در ص 37 در پاورقی 3 خواهد آمد.
2- 2) . این روایت نیز به عبارت های مختلفی نقل شده که با چشم پوشی از اختلاف جزئی در عبارات می توان آنها را به دو دسته تقسیم نمود. یک دسته روایاتی که عبارات آنها با اختلاف اندکی این گونه است: کان رسول اللّه صلی الله علیه و آله یمرّ بباب فاطمة (علی)... ویقول: الصلاة... «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا». دسته دوم هم روایاتی که عبارات آنها با اختلاف کمی این گونه است: کان النبی صلی الله علیه و آله یجیء إلی باب فاطمة (علی)... ویقول: السلام علیکم... «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ...». و ما بعضی از منابع این روایات را با چشم پوشی از اختلاف در تعابیر و الفاظ ذکر خواهیم کرد. منابع دسته اول: فضائل اهل البیت علیهم السلام : 250 ح 390 و 391، مسند احمد 4:516 ح 13730 و ص 568 ح 14042، سنن ترمذی 5:352 ح 3219، جامع البیان 12: 11 ح 28492 و 28494، مشکل الآثار 1: 331 ح 784، المستدرک علی الصحیحین 3: 172 ح 4748، شواهد التنزیل 2: 18 - 138 ح 637 - 644، 665، 667، 695، 772 و 773، مناقب خوارزمی: 60 ح 29، اسد الغابة 6:226 رقم 7175، ذخائر العقبی: 24 - 25، تهذیب الکمال 21:187 - 188 رقم 7921 و ج 22: 389 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3:434 رقم 114، البدایة والنهایة 8:194، مجمع الزوائد 9:168 169، الدر المنثور 5:538 و ج 6:533 - 535، کنزالعمال 13:646 ح 632 ح 37632، فتح القدیر 4:396 و ج 4:280. أمالی صدوق 208 ح 230، عیون أخبار الرضا علیه السلام 1:240، أمالی مفید: 318 ح 4، الشافی فی الامامة 3:136، أمالی طوسی: 89 ح 138 و ص 565 ح 1174، تلخیص الشافی 2:253، مجمع البیان 7:59، جوامع الجامع 2:444، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 15:419-420، متشابه القرآن ومختلفه 2:63، تفسیر البرهان 3:790 ح 7083، بحارالأنوار 10:142 ح 5، و ج 16: 203، و ج 25 - 212 و ص 237 ح 21، و ج 35:207 ح 3 و ص 223 ح 30 و ص 227، و ج 37:36 ح 3، و ج 43: 53 ح 48، و ج 72: 154، و ج 82: 191 - 192، و ج 86: 246 ح 6، تفسیر نور الثقلین 3:408 - 410 ح 186، 191، تفسیر کنز الدقائق 6:343. احقاق الحق 2:502 - 503، 515، 518، 526، 529، 531، 533، 536، و ج 3: 529 - 530، و ج 9: 47 - 48، 50 - 51، 55، 61 - 62، و ج 14: 49، 57 - 59، 67 - 68، 79 - 81، 103، 105، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1:112، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 140 ح 76 و ص 275 ح 59 و ص 277 ح 62. منابع دسته دوم: مشکل الآثار 1:231 ح 785، شواهد التنزیل 2: 46 - 83 ح 666، 694، 696 و 703، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 67، مناقب خوارزمی: 60 ح 28، مجمع الزوائد 9: 168 - 169، الدر المنثور 6: 534 - 535. تفسیر فرات کوفی: 338 - 339 ح 461 - 463، تفسیر قمی 2:67، أمالی طوسی: 251 ح 447، کشف الغمة 2:83، تفسیر البرهان 3:790 - 791 ح 7084 و 7086، تفسیر نور الثقلین 3:408 - 410 ح 188 و 192، بحارالأنوار 43: 53، و ج 25: 220 ح 19، و ج 35: 207 ح 2 و ص 209 ح 8 و ص 213 ح 16 و ص 214 ح 18 و ص 216 ح 20، تفسیر کنز الدقائق 6: 342 - 343. احقاق الحق 2: 520، 526، 548، و ج 3: 529، و ج 9: 48 - 51، 54، 62 و 64، و ج 14: 51 - 52، 67 و 79 - 82، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 112، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی، 268 ح 43 و ص 273 ح 53.
بدین وسیله بر مردمان بعد از خود اتمام حجّت می کند: مقصود من از اهل بیتی که سفارش آنها را نموده ام، اهل این خانه است و عمود این خانه فاطمۀ زهرا علیها السلام است؛ امّا چیزی از غروب خورشید نبوّت نگذشته بود که غروب غمگین دیگری را برای عالم اسلام بوجود آوردند و ماه جمال فاطمۀ زهرا علیها السلام در جوانی (1) به واسطۀ ظلم،
ص:10
1- 1) . تاریخ طبری 3:240، المستدرک علی الصحیحین 3:176 ح 4761، الإستیعاب: 928 رقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 83، اسد الغابة 6:228 رقم 7175، کامل ابن أثیر 2: 200، سیر أعلام النبلاء 3:430 - 431 رقم 114، البدایة والنهایة 6:327. اصول کافی 1: 458، مصباح المتهجد: 793، دلائل الإمامة: 79 ح 18 و ص 134 ح 43، کشف الغمة 2: 75 و 129، مصباح کفعمی: 522، بحارالأنوار 43: 6 - 10 ح 16، احقاق الحق 10: 11 - 12، و ج 19: 175، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 45 - 52 ح 1 - 24، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 7 - 13 ح 1 - 12.
ستم و آزار نامردمان غروب کرد و سبب گردید که مرد جنگ ها و میدان مبارزۀ با ابطال عرب، یعنی حضرت امیرمؤمنان علیه السلام از پای درآید.
هنگامی که آن حضرت بدن مطهر بانوی ایمان، زهرای مرضیّه را نیمۀ شب و مخفیانه به خاک سپرد (1)، غم و اندوه به خانۀ دلش
ص:11
1- 1) . صحیح بخاری 5: 98 ح 4241، تاریخ طبری 3:240، المستدرک علی الصحیحین 3:177 - 179 ح 4763، 4764 و 4769، حلیة الأولیاء 2:43، السنن الکبری بیهقی 5: 256 ح 6759 - 6761 و ص 359 ح 7030، الاستیعاب: 927 - 928 رقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1:82 - 83 و 86، کامل ابن أثیر 2: 200، ذخائر العقبی: 53 - 54، تهذیب الکمال 23: 39 رقم 8488، الجواهر النقی - در حاشیه سنن الکبری بیهقی (ط ق) 3: 396 چاپ شده، اسد الغابة 6:229 رقم 7175، شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید 6: 46، سیر أعلام النبلاء 3:430 رقم 114، البدایة والنهایة 6:327، مجمع الزوائد 9:211، کنز العمال 13:686 ح 37756 و 37757. کتاب سلیم بن قیس 2: 870 ح 48، اصول کافی 1:458 ح 3 و 4، شرح الأخبار 3: 31-32 ح 971 و 972، امالی صدوق: 580 ح 797 و ص 755 ح 1018، علل الشرائع 1: 218 - 223 ح 1 و 2، الخصال: 360 ح 50، أمالی مفید: 281 ح 7، الاختصاص: 5، أمالی طوسی 109 ح 166 و ص 155 ح 258، رجال کشّی: 6 رقم 13، دلائل الإمامة: 133 ح 42 و ص 136 ذیل ح 43 و ص 137 ح 46، روضة الواعظین: 151-153، إعلام الوری 1:300، مناقب ابن شهرآشوب 3:362 - 364، اقبال الأعمال 3: 161، کشف الغمّة 2:100، 126 و 130، بحار الأنوار 43:159 ح 8 و ص 171 ح 11 و ص 182 - 218 ح 16، 18 - 21، 29 - 31، 34 - 37، 39 - 41، 44 و 49، احقاق الحق 10: 454 - 458، 463 - 464، 474، 478 - 481، و ج 19: 170، 175 - 178. عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 782 ح 1 و 2 و ص 1057 ح 2، 3، 7 و 8 و ص 1060 ح 2 و ص 1066 ح 13 و ص 1068 ح 3 و ص 1072 - 1083 ح 7 - 14 و ص 1083 - 1104 ح 1، 4 - 21، 24، 27، 29 - 34، 36، 38 و 40 و ص 1106 ح 1 و 2 و ص 1109 ح 1 - 3، 5 و 6 و ص 1112 ح 3 - 6، 8، 11 و 12 و ص 1119 ح 1 و 2 و ص 1121 ح 1 و 2 و ص 1125 ح 1، مسند فاطمة الزهراء علیها السلام عطاردی: 298 ح 1 و ص 393 - 401 ح 3، 6، 7، 10 - 13 و ص 402 - 433 ح 2، 3، 5 - 7، 11، 13، 16، 17 - 22، 30، 32، 33، 39 - 41، 46، 49، 50، 52، 56، 57، 61 - 63.
هجوم می آورد؛ با این حال، مولای متّقیان با استعانت به درگاه خداوند به نماز می ایستاد، و شکایت به خدا می برد.
آیا این آخرین مظلومیّت خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله بود؟باید گفت که چنین نبود و وقایعی مانند خانه نشینی حضرت
ص:12
علی علیه السلام ، جنگ معاویه، خوارج نهروان و اصحاب جمل با آن حضرت، مظلومیّت وصیّ آن بزرگوار حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام ، شهادت امام حسین علیه السلام به همراه اصحاب و فرزندانش در کربلا و به طور کلّی مظلومیّت همۀ امامان معصوم در طول تاریخ، ادامۀ همان مظلومیّت بود؛ لیکن مظلومیّت مضاعف انکار ظلم بر مظلوم است.
حادثه ای که در شرف وقوع بود و عدّه ای با زیر سؤال بردن شهادت حضرت زهرا علیها السلام و ظلم هایی که به آن حضرت روا شده بود، در صدد انکار مظلومیّت و ظلم و ستم های وارده بر پاره تن رسول خدا صلی الله علیه و آله بودند.
امّا با بیداری مراجع عظام تقلید و از جمله حضرت آیت اللّه العظمی فاضل لنکرانی (مدّ ظلّه) این توطئه شوم خنثی شده، از روز شهادت حضرت زهرا علیها السلام عاشورایی دیگر ساختند و با تشویق مردم به عزاداری و بزرگداشت این روزها اعلام کردند: اگر آن زمان نبودیم که از اهل بیت علیهم السلام دفاع کنیم، امروز با عزاداری، سینه زنی، تشکیل هیأت های عزاداری و پیام ها نمی گذاریم مظلومیّت فاطمۀ زهرا علیها السلام به فراموشی سپرده شود.
شایان ذکر است حضرت آیةاللّه العظمی فاضل لنکرانی (دام ظلّه العالی) سالیانی است که به مناسبت سالگشت شهادت مظلومانه حضرت صدّیقه کبری فاطمة الزهراء علیها السلام به جهت اهتمام بر سوگواری و عزاداری این مصیبت جانگداز از سوی مردم اقدام به صدور پیام هایی
ص:13
نموده اند که تقدیم به علاقمندان و دوستان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام می گردد.
امید است مقبول درگاه احدیّت قرار گرفته و موجب خشنودی آن بانوی رنج دیده و فرزند دلبندش حضرت ولی عصر (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) گردد.
مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام
ص:14
1380/05/30-1
بسم اللّه الرحمن الرحیم
الحمد للّه ربّ العالمین والصّلاة والسّلام علی سیّدنا محمّد وآله الطاهرین سیّما الصدّیقة الشهیدة فاطمة الزهراء واللعن علی أعدائهم اجمعین.
این ایّام مصادف است با شهادت بزرگ ترین بانوی جهان اسلام حضرت فاطمه زهرا؛ آن حقیقت، گوهری است که تا کنون ابعاد وجودی اش برای اهل فکر و بصیرت به صورت صحیح و دقیق روشن نگشته است و او را فاطمه گفته اند؛ زیرا که خلق از کنه معرفت او محرومند (1).
ذاتی که از غضب او پیامبر صلی الله علیه و آله و حقّ تعالی غضب می کنند و از رضایت او خشنود می گردند (2)
ص:15
1- 1) . تفسیر فرات کوفی 1: 581 ح 747، بحارالأنوار 43: 65 ح 58، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 72 ح 11 و ص 99 ح 7، معجم احادیث الامام المهدی - عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف - 5: 502.
2- 2) . المستدرک علی الصحیحین 3: 167 ح 4730، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 52، 60، اسد الغابة 6: 227، ذخائر العقبی: 39، تهذیب الکمال 22: 389 رقم 8488، مجمع الزوائد 9: 203، کنز العمال 12: 111 ح 34237 و ج 13: 674 ح 37725. شرح الأخبار 3: 29، عیون أخبار الرضا علیه السلام 2: 42 ح 176، أمالی صدوق: 427 ح 622، أمالی مفید: 95 ح 4، أمالی طوسی: 427 ح 954، دلائل الإمامة: 146، روضة الواعظین 1: 149، اعلام الوری 1: 294، مناقب ابن شهرآشوب 3: 325، الاحتجاج 2: 103، کشف الغمة 2: 84، 93، بحارالأنوار 37: 70 ح 38، و ج 43: 19 - 51 ح 2، 4، 8، 12، 26، 43، 44، 46 و 48، احقاق الحق 10: 116 - 122 و 166، و ج 19: 54، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 151 ح 26 و ص 152 - 157 ح 31 - 34 و 37 و ص 171 - 172 ح 1، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 353 - 356 ح 1 - 9 و ص 432 ح 63.
حقیقتی که می توان گفت علاوه بر این که محور اهل کساء است (1)، محور اصلی اهل بیت در آیه تطهیر است (2) و از شعاع وجودی
ص:16
1- 1) فضائل أهل البیت علیهم السلام : 79 ح 102 و ص 89 - 90 ح 119 - 121 و ص 137 ح 201 و ص 183 ح 273 و ص 195 ح 293 و ص 197 ح 295 و ص 250 ح 390 و 391 و ص 286 ح 454، مسند احمد 1: 709 ح 3062، و ج 4: 516 ح 13730 و ص 568 ح 14042، و ج 6: 45 ح 16985، و ج 10: 177 ح 26570 و ص 187 ح 26612، سنن ترمذی 5: 351 - 352 ح 3218 و 3219 و ص 663 ح 3796، جامع البیان 12: 10-14 ح 28488 - 28506، مشکل الآثار 1: 227 - 231 ح 770 - 785، مقاتل الطالبیّین: 52، المعجم الکبیر 3: 52 - 57 ح 2662 - 2675، و ج 22: 66 ح 159 و 160، المستدرک علی الصحیحین 3: 158 - 160 ح 4705 - 4709 و ص 172 ح 4748، شواهد التنزیل 2: 18 - 140 ح 637 - 774، مناقب خوارزمی: 60-63 ح 28 - 32، اسد الغابة 6: 226 رقم 7175، ذخائر العقبی: 21 - 25، تهذیب الکمال: 21: 187 - 188 رقم 7921 و ج 22: 389 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3: 427، 434 رقم 114، مجمع الزوائد 9: 166 - 169، الدر المنثور 5: 538 و ج 6: 531 - 535، کنز العمال 13: 644 - 646 ح 37628، 37629، 37632، فتح القدیر 3: 396 و ج 4: 278 - 280. مقتل الحسین علیه السلام ابن اعثم کوفی: 168، تفسیر فرات کوفی: 332 - 342 ح 451 - 466، تفسیر القمّی 2: 67، 193 - 194، أمالی صدوق: 208 ح 230 و ص 230 ح 242 و ص 559 ح 746 و 747 و ص 616 ح 843، عیون أخبار الرضا علیه السلام 1: 229 و 240، الشافی فی الإمامة 3: 133 - 136، تلخیص الشافی: 241، 250 - 253، أمالی طوسی: 89 ح 138 و ص 248 ح 438 و ص 251 ح 447 و ص 263 ح 482 و ص 368 ح 783 و ص 549 ح 1168 و ص 565 ح 1174 و ص 599 ح 1243 و ص 608 ح 1254، جوامع الجامع 2: 444، مجمع البیان 7: 59 و ج 8: 137 - 138، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 22: 417 - 420، متشابه القرآن ومختلفه 2: 62 - 63، تأویل الآیات: 448 - 451، تفسیر البرهان 3: 790 - 791 ح 7083، 7084، 7086، و ج 4: 442 - 470 ح 8583 - 8644، بحارالأنوار 25: 212 - 249، و ج 35: 206 - 236، تفسیر نور الثقلین 3: 408 - 410 ح 186، 188، 191 و 192، و ج 4: 270 - 277 ح 84 - 109، تفسیر کنز الدقائق 6: 341 - 343، و ج 8: 155 - 162، احقاق الحق 2: 502 - 558.
2- 2) فضائل أهل البیت علیهم السلام : 79 ح 102 و ص 89 - 90 ح 119 - 121 و ص 137 ح 201 و ص 183 ح 273 و ص 195 ح 293 و ص 197 ح 295 و ص 250 ح 390 و 391 و ص 286 ح 454، مسند احمد 1: 709 ح 3062، و ج 4: 516 ح 13730 و ص 568 ح 14042، و ج 6: 45 ح 16985، و ج 10: 177 ح 26570 و ص 187 ح 26612، سنن ترمذی 5: 351 - 352 ح 3218 و 3219 و ص 663 ح 3796، جامع البیان 12: 10-14 ح 28488 - 28506، مشکل الآثار 1: 227 - 231 ح 770 - 785، مقاتل الطالبیّین: 52، المعجم الکبیر 3: 52 - 57 ح 2662 - 2675، و ج 22: 66 ح 159 و 160، المستدرک علی الصحیحین 3: 158 - 160 ح 4705 - 4709 و ص 172 ح 4748، شواهد التنزیل 2: 18 - 140 ح 637 - 774، مناقب خوارزمی: 60-63 ح 28 - 32، اسد الغابة 6: 226 رقم 7175، ذخائر العقبی: 21 - 25، تهذیب الکمال: 21: 187 - 188 رقم 7921 و ج 22: 389 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3: 427، 434 رقم 114، مجمع الزوائد 9: 166 - 169، الدر المنثور 5: 538 و ج 6: 531 - 535، کنز العمال 13: 644 - 646 ح 37628، 37629، 37632، فتح القدیر 3: 396 و ج 4: 278 - 280. مقتل الحسین علیه السلام ابن اعثم کوفی: 168، تفسیر فرات کوفی: 332 - 342 ح 451 - 466، تفسیر القمّی 2: 67، 193 - 194، أمالی صدوق: 208 ح 230 و ص 230 ح 242 و ص 559 ح 746 و 747 و ص 616 ح 843، عیون أخبار الرضا علیه السلام 1: 229 و 240، الشافی فی الإمامة 3: 133 - 136، تلخیص الشافی: 241، 250 - 253، أمالی طوسی: 89 ح 138 و ص 248 ح 438 و ص 251 ح 447 و ص 263 ح 482 و ص 368 ح 783 و ص 549 ح 1168 و ص 565 ح 1174 و ص 599 ح 1243 و ص 608 ح 1254، جوامع الجامع 2: 444، مجمع البیان 7: 59 و ج 8: 137 - 138، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 22: 417 - 420، متشابه القرآن ومختلفه 2: 62 - 63، تأویل الآیات: 448 - 451، تفسیر البرهان 3: 790 - 791 ح 7083، 7084، 7086، و ج 4: 442 - 470 ح 8583 - 8644، بحارالأنوار 25: 212 - 249، و ج 35: 206 - 236، تفسیر نور الثقلین 3: 408 - 410 ح 186، 188، 191 و 192، و ج 4: 270 - 277 ح 84 - 109، تفسیر کنز الدقائق 6: 341 - 343، و ج 8: 155 - 162، احقاق الحق 2: 502 - 558.
او اراده حقّ تعالی بر إذهاب رجس و تطهیر آنان تعلّق گرفت.
ما که اکنون مفتخر به پیروی از آن بانوی گرامی و فرزندان
ص:17
معصوم وی هستیم، باید در شرایط کنونی آگاهی بیشتر نسبت به افکار و اندیشه ها و دستورالعمل های آنان داشته باشیم و مبادا در انجام وظایف خود کوتاهی نماییم.
لازم است علمای بلاد و خطبای محترم علاوه بر آن که مجالس عزاداری را هر چه باشکوه تر انجام می دهند، ابعاد معنوی و علمی آن حضرت را مورد توجّه خاص قرار دهند و بحمداللّه مکتب تشیّع مشحون از استدلال و منطق است و اهل انصاف و تدبّر به راحتی در برابر آن خضوع می نمایند.
دشمن، امروزه به خوبی دریافته است که برای تهی نمودن این ملّت و سیطره بر امور آنان، باید آنچه را که تجلّی اعتقادات و ایمان مردم است، خاموش و کم رنگ سازد، روزی با جهالت تامّ و تمام، گریه و عزاداری بر حضرت سیّدالشهداء علیه السلام را امری لغو، و مورد شبهه قرار داده و روزی در شهادت فاطمه زهرا علیها السلام تردید می کند؛ در حالی که این امر از واضحات تاریخ اسلام است.
معاندان بدانند اگر به خیال خود در شهادت آن حضرت شبهه ای را القاء کنند، هرگز نمی توانند در مظلومیّت ایشان و ستم هایی که بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله به ایشان وارد شد (1)، خدشه ای را تصوّر نمایند؛ عمر
ص:18
1- 1) . از جمله ظلم هایی که به ایشان وارد شد هجوم به خانه او و آتش زدن آن و ضرب و جرح او برای مجبور کردن علی علیه السلام به بیعت و محروم کردن او از میراث و مصادره فدک و... که به بعضی از منابع آن اشاره می کنیم:مسند احمد 1: 19 ح 9 و ص 20 ح 14، صحیح بخاری 4: 252 ح 3711 و 3712، سنن أبی داوود 3: 245 - 255 ح 2963 - 2977، تاریخ طبری 3: 207 - 208، السنن الکبری بیهقی 9:428 - 441 ح 12998 - 13015، تاریخ یعقوبی 2: 126، شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید 2: 21 - 61، و ج 6: 5 - 12 و ص 46 - 52، و ج 16: 274، و ج 17: 168، لسان المیزان 4: 707 رقم 5752، کنز العمال 5: 585 - 637 ح 14040، 14045، 14069، 14070، 14071، 14097، 14101، 14108، 14113، 14120، 14121. کتاب سلیم بن قیس 2: 583 - 588 ح 4 و ص 672 - 695 ح 13 و 14 و ص 862 - 873 ح 48 و ص 905 - 908 ح 61، تفسیر عیّاشی 2:66 ح 76، الکافی 8: 237 - 238 ح 320، الاختصاص: 183 - 187، أمالی مفید: 40 ح 8 و ص 49 ح 9 و ص 95 ح 5 و ص 125 ح 3، دلائل الإمامة: 109 - 129، الاحتجاج 1: 105 - 149، کشف الغمة 2: 100 - 122، بحار الأنوار 28: 37 - 412، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 545 - 697، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 358 - 389 ح 1 - 19 و 1 - 24.
کوتاه وی (1)، خطبه آتشین و سراسر استدلالی او در مسجدالنّبی صلی الله علیه و آله (2)،
ص:19
1- 1) . منابع آن در ص 11 پاورقی 1 بیان شد.
2- 2) . مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 77 - 78، شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید 16: 211 - 213. شرح الأخبار 3: 34 - 40 ح 974، الشافی فی الإمامة 4: 69 - 77، دلائل الإمامة: 109 - 119، الإحتجاج 1: 131 - 141، کشف الغمة 2: 105 - 118، بحارالأنوار 29: 215 به بعد، احقاق الحق 10: 296 - 305، و ج 19: 163 - 167، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 652 - 692، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 557 - 575 ح 6 و7.
گریه های شبانه روزی ایشان (1) و دفاع محکم آن حضرت از حریم ولایت (2)، همه ادلّه روشنی بر مظلومیّت آن بانو است و از این جهت،
ص:20
1- 1) . المستدرک علی الصحیحین 3: 177 - 178 ح 4763، حلیة الأولیاء 2: 43، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 80 و 82، اسد الغابة 6: 228 رقم 7175، ذخائر العقبی: 53، تهذیب الکمال 22: 389 رقم 8488، البدایة والنهایة 6: 327، مجمع الزوائد 9: 212. الکافی 4: 561 ح 4، الخصال 1: 272 ح 15، روضة الواعظین 1: 150، مناقب ابن شهرآشوب 3: 322، 341 و 362، کشف الغمة 2: 124، بحارالأنوار 43: 35 ح 39 و ص 155 ح 1 و ص 173 - 200 ح 13، 15، 16، 24، 30، احقاق الحق 10: 438، 459 - 462 و 474، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 783 ح 7 و ص 788 - 790 ح 18، 19، 23، 25 و 26 و ص 800 ح 3 و ص 1080 ح 13 و ص 1106 ح 1 و 2، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 50 ح 18 و ص 342 ح 1 و ص 404 - 429 ح 4، 16، 31، 53 و 55.
2- 2) . البته یکی از موارد دفاع، همان خطبه ایشان است در مسجدالنبی صلی الله علیه و آله ، و مورد دیگر آن دفاع ایشان از حضرت علی علیه السلام هنگام هجوم به منزل و آتش زدن درب منزل و ضرب و جرح او برای دست گیری و وادار کردن حضرت علی علیه السلام به بیعت و... که بعضی از مصادر آن را ذکر می کنیم:تاریخ طبری 3: 202، تاریخ یعقوبی 2: 126، شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید 2: 21، 45، 50، 56 - 57، و ج 6: 46 - 52، لسان المیزان 4: 707 رقم 5752، کنز العمال 5: 632 ح 14113. کتاب سلیم بن قیس 2: 583 - 588 ح 4 و ص 672 - 674 ح 13 و ص 862 - 865 ح 48، تفسیر عیّاشی 2: 66 ح 76، الکافی 8: 237 - 238 ح 320، الاختصاص: 185 - 187، الاحتجاج 1: 105 - 114، 413 - 414، نهج الحق وکشف الصدق: 271، بحارالأنوار 28: 204 ح 3 و ص 227 ح 14 و ص 322 ح 52 و ص 339 ح 59، و ج 43: 170 ح 11 و ص 197 ح 28 و 29، احقاق الحق 10: 295، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 555 - 610، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 359 - 371 ح 1 - 19.
جهان اسلام در مظلومیّت او و شوهرش همیشه عزادار و سوگوار است.
انقلاب اسلامی، از توجه خاصّ ملّت ایران به همین ایّام، نشأت گرفت و امروزه بهترین عامل برای حفظ و تداوم آن، اهمیّت دادن به چنین ایّامی است؛ لازم است مؤمنین و پیروان اهل بیت علیهم السلام به ایّام فاطمیّه بیش از گذشته اهتمام ورزیده و نگذارند این حادثه ناگوار در لابلای حوادث دیگر کم رنگ شود؛ و خصوصاً روز سوّم جمادی الثّانی که از طرف دولت جمهوری اسلامی تعطیل عمومی اعلام شده است را مورد عنایت خاص قرار دهند.
باشد که آن حضرت را که مادر فرهنگ تشیّع است، در این راه همراهی نماییم و در روز قیامت مورد شفاعت خاص ایشان و اولاد طاهرینش قرار گیریم.
والسّلام علی جمیع إخواننا المؤمنین ورحمة اللّه وبرکاته.
محمّد فاضل لنکرانی80/5/30
ص:21
1381/5/18-2
بسم اللّه الرحمن الرحیم إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْأَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا (1)؛ و قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : فاطمة بضعة منّی من آذاها فقد آذانی (2)یکی از بزرگترین افتخارات شیعه، داشتن شخصیّتی است که سیّدۀ زنان عالم (3) و دارای مقام عصمت و طهارت است، و به مقتضای
ص:23
1- 1) . سوره احزاب 33 : 57.
2- 2) . منابع آن در ص 5 پاورقی 1 ذکر شد.
3- 3) . المستدرک علی الصحیحین 3:170 ح 4740، حلیة الأولیاء 2: 40 و 42 الاستیعاب: 926 و 927 رقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1:54، 67 و 79،ذخائر العقبی: 43، کنز العمال 12: 110 ح 34232 و 34233. تفسیر عیّاشی 1: 173 - 174، أمالی صدوق: 78، ح 45 و ص 187 ح 196 و ص 374 ح 471 و ص 574 ح 787، معانی الأخبار: 107 ح 1، علل الشرائع 1: 216، الإختصاص: 37، تفسیر التبیان 2: 456،دلائل الإمامة: 81 ح 20 و ص 149 ح 58 و ص 152 ح 66، روضة الواعظین 1: 149، مجمع البیان 2: 289، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 4: 318،مناقب إبن شهرآشوب 3: 322 - 324،الاحتجاج 1: 195،تفسیر البرهان 1: 618،بحارالأنوار 37: 36- 85 ح 4، 10، 13، 27، 37، 38، 48 و 52، و ج 43: 21 - 78 ح 10، 13، 19، 20، 25، 39، 40، 42، 46، 48، 60، 63 و 65، تفسیر نور الثقلین 1: 336 - 338 ح 127 - 136،تفسیر کنز الدقائق 2: 83 - 85،احقاق الحق 10: 27 - 51 و ج 19: 18 - 20 و 35 - 36، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 120 - 133 ح 6 - 38، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 323 - 329 ح 1 - 14.
آیۀ تطهیر (1) که در مورد پنج تن نازل شد و در رأس آنها رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله است (2)، از هر رجس و پلیدی و هر گناه و معصیت بر حسب اراده تکوینی خداوند متعال دور، و به طهارت مطلقه و پاکی از هر جهت آراسته است.
مقام شامخ آن بزرگوار از افق افکار محدود و نارسای ما، بیرون، و دست اندیشه و فکر ما از پی بردن به آن کوتاه است (3).
او اوّلین شهیدۀ راه پر افتخار ولایت و امامت بود وائمۀ معصومین علیهم السلام عموماً به فرزندی ایشان افتخار می کردند (4).
ص:24
1- 1) . سوره احزاب 33 : 33
2- 2) . منابع آن در ص 16 پاورقی 2 و 3 بیان شد.
3- 3) . منابع آن در ص 15 پاورقی 1 بیان شد.
4- 4) . روایاتی که دلالت بر این مطلب می کند بسیار است، و ما مصادر بعضی از آنها را به جهت اختصار ذکر می کنیم:مقتل الحسین علیه السلام أبی مخنف: 117، مقاتل الطالبیّین: 70، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی: 59 و 71، شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید 6: 49 - 50. تفسیر فرات کوفی: 246 ح 331 - 333، مقتل الحسین علیه السلام ابن أعثم کوفی: 172، تفسیر عیّاشی 2: 303 ح 120، عیون أخبار الرضا علیه السلام 1: 42 ح 2، أمالی مفید: 116 ح 9، إرشاد مفید 2: 15، 97 - 98، مناقب ابن شهرآشوب 4: 36 و 51، الاحتجاج 1: 417، 419 - 420 و ج 2: 23، بحارالأنوار 8: 13 ح 12، و ج 27: 204 ح 7 و ص 207 ح 15 و 16، و ج 44: 49 ح 5 و ص 90 ح 4 و ص 206 ح 2، و ج 45: 6 و 139، احقاق الحق 4: 288، و ج 9: 124 و 199.
فاطمه علیها السلام زنی است که در اوج مظلومیت و با وجود مصائب فراوان، خصوصاً مصیبت از دست دادن پیامبر صلی الله علیه و آله و در شرائط بسیار حسّاس که بشر عادی حتّی قادر بر تکلّم معمولی نیست، در حضور حکّام و بزرگان قوم آنچنان خطبه ای (1) ایراد می کند که خردمندان از درک آن عاجزند که چگونه یک زن در چنین موقعیّتی بتواند این گونه مستدل و محکم سخن گوید، آنهم مطالبی بسیار مهمّ و مربوط به توحید و نبوّت و امامت و نیز سرزنش کسانی که به حکم راحت طلبی و زندگی آرام، وظیفه الهی خود را ترک و در برابر ظلم دیگران سکوت نموده اند.
آری، باید اعتراف نماییم که مع الأسف بعد از گذشت یکهزار و
ص:25
1- 1) . منابع آن در ص 19 پاورقی 2 بیان شد.
چهارصد سال، نتوانسته ایم آن گوهر بی نظیر را بشناسیم و از آن تأسف آورتر، آن که جهل و نادانی و چه بسا هواهای نفسانی و فریب افکار به ظاهر جدید خوردن، سبب آن گردیده که برخی کوردلان، مقامات آن حضرت را مورد تردید قرار دهند.
آری، هرگز برای بشر عادی قابل فهم نیست که یک زن از نوع بشر، به حدّی از رشد و تعالی برسد که رضایت او محور رضایت حقّ تعالی گردد (1).
مدّتی است مطالبی عاری از حقیقت و کاشف از عناد و لجاج در مورد ایشان گفته یا نوشته می شود که وجدان هر منصف و علاقمند به حقیقت را جریحه دار می سازد.
صحیح است که مسأله وحدت مورد
ص:26
1- 1) . المستدرک علی الصحیحین 3:167 ح 4730، إعلام الوری 1:294، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 52 و 60، اسد الغابة 6:227، ذخائر العقبی: 39، تهذیب الکمال 22:389 رقم 8488، مجمع الزوائد 9:203، کنز العمال 12:111 ح 34237، و ج 13: 674 ح 37725. شرح الأخبار 3: 29، أمالی صدوق: 427 ح 622، عیون أخبار الرضا علیه السلام 2:42 ح 176، أمالی مفید: 95 ح 4، أمالی طوسی: 427 ح 954، دلائل الإمامة: 146، روضة الواعظین 1:149، مناقب ابن شهرآشوب 3:325، الاحتجاج 2:103، کشف الغمة 2:84، 93، بحارالأنوار 37: 70 ح 38، و ج 43: 19 - 51 ح 2، 4، 8، 12، 26، 43، 44، 46، 48، احقاق الحق 10: 116 - 122، و ج 19: 54، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1:151 ح 26 و ص 152 - 157 ح 31 - 34 و 37، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 353 - 356 ح 1 - 9 و ص 432 ح 63.
تأکید معمار بزرگ انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی قدس سره بود؛ امّا مقصود آن حضرت این نبود که شیعه از مبانی اعتقادی متقن و محکم خویش دست بردارد و شاهد کذب و دروغ حتّی نسبت به فاطمه زهرا علیها السلام باشد؛ بلکه به وضوح مقصود ایشان این بود که مسلمین عموماً در برابر دشمنان اسلام، ابرقدرت جهانی متحد شوند تا دشمن نتواند در حقیقت اسلام رخنه ایجاد نماید.
اینک بر شیعیان و پیروان اهل بیت علیهم السلام است که دوشنبه روز سوّم جمادی الثانی را که برحسب روایات صحیحه (1) مصادف با
ص:27
1- 1) . روایات و اقوال در تاریخ شهادت حضرت فاطمه علیها السلام بسیار مختلف است و به 10 قول می رسد و ما این اقوال را با معرفی بعضی از منابع آنها ذکر می کنیم. 1- منابعی که روز شهادت را سوم جمادی الثانی یا سه ماه یا 95 روز بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله معرفی می کند:تاریخ طبری 3: 240، مقاتل الطالبیّین: 49، المستدرک علی الصحیحین 3: 177 ح 4761، دلائل النبوة بیهقی 6: 365، الاستیعاب: 926 و 928 رقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 83، اسد الغابة 6: 228 رقم 7175، کامل إبن أثیر 2: 200، تهذیب الکمال 22: 389 - 390 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3: 430 رقم 114، البدایة والنهایة 6: 327، مجمع الزوائد 9: 212. مصباح المتهجد: 793، دلائل الإمامة: 79 ح 18 و ص 134 ح 43، إعلام الوری 1: 300، اقبال الأعمال 3: 161، کشف الغمة 2: 128، مصباح کفعمی: 522، بحارالأنوار 43: 9 ح 16 و ص 170 ح 11 و ص 188 ح 19 و ص 196 ح 26 و ص 213 ح 44 - 46، احقاق الحق 10: 460 - 462، و ج 19: 176، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 784 ح 8 و ص 787 - 799 ح 17، 19، 21، 27، 31 - 33، 35، 36، 39، 40 و ص 1089 ح 5، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی 415 ح 24 و ص 419 ح 34 و ص 424 ح 45، و ص 427 ح 51 و ص 428 ح 54 و ص 431 ح 61 و ص 432 ح 63. 2- منابعی که شهادت را 70 یا 72 یا 75 روز بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند:مروج الذهب 2: 282، الاستیعاب: 926 و 928 رقم 3411، اسد الغابة 6: 228 رقم 7175، ذخائر العقبی: 52، تهذیب الکمال 22: 390 رقم 8488، البدایة والنهایة 6: 327، مجمع الزوائد 9: 165 - 166. کافی 1: 241 ح 5 و ص 458 ح 1، و ج 4: 561 ح 4، شرح الأخبار 3: 33 ح 973، کفایة الأثر: 65، دلائل الإمامة: 79 ح 18 و ص 134 ح 43، روضة الواعظین 1: 143، مناقب ابن شهرآشوب 3: 357، کشف الغمة 2: 129، بحار الأنوار 43: 7 ح 8 - 10 و ص 9 ح 16 و ص 79 ح 67 و ص 156 ح 3 و ص 180 ح 16 و ص 195 ح 22 و 24 و ص 212 ح 41، احقاق الحق 10: 461 - 462، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 514 ح 3، و ج 2: 548 ح 4 و ص 788 - 797 ح 22، 24، 27، 29 و ص 1115 ح 12، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 133 ح 59 و ص 401 - 418 ح 1، 4، 15 و 33. 3- منابعی که شهادت را 40 روز بعد رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند:مروج الذهب 2: 282، مقاتل الطالبیّین: 49، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 85، ذخائر العقبی: 52. کتاب سلیم بن قیس 2: 870 ح 48، مناقب ابن شهرآشوب 3: 357 و 362، کشف الغمة 2: 126، بحارالأنوار 43: 7 ح 8 و ص 180 ح 16 و ص 191 ح 20 و ص 199 ح 29 و ص 212 ح 41 و ص 215 ح 45، عوالم العلوم فاطمه الزهراء علیها السلام 2: 548 ح 5 و ص 783 ح 6 و ص 786 ح 12 و ص 798 ح 32 و ص 1080 ح 13 و 14 و ص 1091 ح 6 و ص 1094 ح 10 و ص 1105 ح 5، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 400 - 427 ح 11، 15، 39 و 51. 4- منابعی که شهادت را 100 روز بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند:الاستیعاب: 928 الرقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1:83، ذخائر العقبی: 52، تهذیب الکمال 22: 390 رقم 8488. کشف الغمة 2: 129، بحار الأنوار 43: 213 ح 44، احقاق الحق 10: 461، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 796 و 797 ح 27 و 31، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 419 ح 34 و ص 433 ح 63. 5- منابعی که روز شهادت را دو ماه بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند:المستدرک علی الصحیحین 3: 178 ح 4766 و 4767، دلائل النبوة بیهقی 6: 365، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 83، تهذیب الکمال 22: 390 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3: 430 رقم 114، البدایة والنهایة 6: 327. مصباح الأنوار: 259، بحارالأنوار 43: 213 ح 44 و ص 217 ح 49 و ج 81: 233 ح 8، احقاق الحق 19: 176، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 782 ح 4 و ص 785 ح 9 و ص 797 ح 31، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 419 ح 34 و ص 430 ح 59 و 60. 6- منابعی که روز شهادت را 4 ماه بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند:إعلام الوری 1: 300، مناقب ابن شهرآشوب 3: 357، بحارالأنوار 43: 180 ح 16، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 788 ح 20، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی 411 ح 14 و 15. 7- منابعی که شهادت را 6 ماه بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله یا سوم ماه رمضان ذکر کرده اند:صحیح بخاری 5: 98 ح 4241، تاریخ طبری 3: 240، مقاتل الطالبیّین: 49، المستدرک علی الصحیحین 3: 177 ح 4761، حلیة الأولیاء 2: 43، دلائل النبوة بیهقی 6: 365، الاستیعاب: 926، 928 رقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 80 و 83، اسد الغابة 6: 228، 229 رقم 7175، کامل ابن أثیر 2: 200، شرح نهج البلاغه إبن أبی الحدید 6: 46، ذخائر العقبی: 52، تهذیب الکمال 22: 389 - 390 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3: 430 رقم 114، البدایة والنهایة 6: 325، 327، مجمع الزوائد 9: 211. مناقب ابن شهرآشوب 3: 363، کشف الغمة 2: 100، 128 - 129، بحارالأنوار 43: 183 ح 16 و ص 189 ح 19 و ص 200 ح 30 و ص 214 ح 44، احقاق الحق 10: 455 - 459 و 461، و ج 19: 175 - 178، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 782 ح 1 - 3 و ص 785 ح 10 و ص 787 - 799 ح 14، 15، 18، 27، 28، 30، 32، 37، 39 و 40 و ص 1062 ح 5 و ص 1083 ح 1 و ص 1091 ح 6، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 397 ح 8 و ص 412 ح 19 و ص 415 ح 23 و 24 و ص 416 - 431 ح 28، 31، 37، 39، 46، 51 - 55 و 61. 8- منابعی که شهادت را 8 ماه بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند:مقاتل الطالبیّین: 49، المستدرک علی الصحیحین 3: 177 ح 4761، دلائل النبوة بیهقی 6: 365، الاستیعاب: 926، 928 رقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 83، ذخائر العقبی: 52، تهذیب الکمال 22: 390 رقم 8488، البدایة والنهایة، 6: 327. بحارالأنوار 43: 213 - 215 ح 44 و 45، احقاق الحق 10: 461 - 462، و ج 19: 175، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 783 ح 5 و ص 798 ح 31، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 419 ح 34 و ص 428 ح 54 و ص 433 ح 63. 9- منابعی که شهادت را سیزدهم ربیع الثانی ذکر کرده اند:مناقب ابن شهرآشوب 3: 357، بحارالأنوار 43: 180 ح 16، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 797 ح 30، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 411 ح 15. 10- منابعی که شهادت را بیست و یکم ماه رجب یا پنج ماه بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله ذکر کرده اند: سیر أعلام النبلاء 3: 427 رقم 114. مصباح المتهجد: 812، بحارالأنوار 43: 215 ح 47، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام : 2: 798 ح 34، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 406 ح 8.
شهادت آن حضرت بوده و دولت جمهوری اسلامی ایران آن را تعطیل رسمی اعلام کرده است، هر چه باشکوه تر عزاداری نمایند و مجالس و محافل آن حضرت را کمّاً و کیفاً رونق بخشیده، و با دستجات عزادار در کوچه ها و خیابان ها ظاهر شوند تا فی الجمله حقّ آن شهیده را ادا کرده باشیم.
پیدا است که بی تفاوتی در این رابطه آثار منفی نگران کننده در پیش خواهد داشت.
والسلام علی جمیع عباد اللّه الصالحین.
محمّد فاضل لنکرانی1381/5/18
ص:32
1382/5/07-3
بسم اللّه الرحمن الرحیم إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْأَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا.
(1) قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : فاطمة بضعة منّی یؤذینی ما آذاها (2).
پیرو نوشتاری که سال گذشته به مناسبت سالروز شهادت صدّیقه کبری فاطمه زهرا علیها السلام تحریر شد، معروض می دارد:
بزرگداشت شهادت این بانوی بزرگوار که اوّلین و باشخصیّت ترین شهیده راه ولایت است، تجدید عهد با مقام شامخ ولایت که اکمال دین و اتمام نعمت (3) خداوند با آن است، می باشد.
ص:33
1- 1) . سوره احزاب 33 : 57.
2- 2) . منابع آن در ص 5 پاورقی 1 ذکر شد.
3- 3) . اشاره ای است به آیۀ کریمه «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَمَ دِینًا» سوره مائده 5: 3.
فاطمه ای که رضایت او رضایت پیامبر صلی الله علیه و آله و رضایت پیامبر رضایت خداست و غضب او غضب پیامبر و غضب پیامبر غضب خداست (1).
فاطمه ای که ائمّه بزرگوار ما یعنی کامل ترین انسان های تاریخ بشریت به مادری او افتخار می ورزیدند (2).
فاطمه ای که با عمر بسیار کوتاهش (3)، تشیّع را برای همیشه بیمه کرد، فاطمه ای که با خطبۀ غرّایش (4) دوست و دشمن را حیرت زده نمود.
فاطمه ای که با گریه های مداومش (5) در داخل و خارج شهر مدینه، عظمت مصیبت از دست دادن پدر و مظلومیّت شوهرش را به گوش همگان رسانید و هنوز، گویا صدای او در فضای مدینه طنین انداز است.
ما شیعیان افتخار می کنیم که معارف حقیقی و بی شائبه دین را از مکتب فرزندان معصوم او فرا گرفته ایم.
معارفی که با عقل سلیم
ص:34
1- 1) . مائة منقبة: 126 منقبة 61، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 60، فرائد السمطین 2: 607 ح 391، بحار الأنوار 27: 116 ح 94، احقاق الحق 10: 166، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 171 - 172 ح 1.
2- 2) . منابع آن در ص 24 پاورقی 4 بیان شد.
3- 3) . منابع آن در ص 11 پاورقی 1 بیان شد.
4- 4) . منابع آن در ص 19 پاورقی 2 بیان شد.
5- 5) . منابع آن در ص 20 پاورقی 1 بیان شد.
منطبق، و در هر شرایطی قابل عرضه، و برخوردار از جامعیّتی که به همۀ نیازهای بشری پاسخگوست.
با مکتب فاطمه و فرزندان او علیهم السلام ملّت بزرگ و آگاه ایران توانست در برابر ظلم ظالمین ایستادگی، و استقلال و عزّت خود را بدست آورند.
از این جهت، دشمنان قسم خورده اسلام متوّجه این نکته شده اند که برای نابودی این ملّت باید فاطمیّه و عاشورا، شعبان و رمضان را از این ملّت بگیرند و آنگاه به اهداف شوم خود نایل شوند.
در اینجا تذکّر مجدّد این نکته را لازم می دانم که تعظیم این ایّام و به پا داشتن مجالس عزا و مصیبت، از سیره مسلّمه و عملی امام خمینی قدس سره بود و این امر ارتباطی به قضیّه وحدت ندارد.
وحدتی را که امام بزرگوار و آیةاللّه بروجردی قدس سره بر آن تأکید داشتند، به این معنی نیست که شیعه نسبت به اعتقادات مسلّمه خود سکوت کند، و یا آن را نادیده بگیرد، بلکه مقصود وحدت تمامی مسلمین در برابر استکبار جهانی است که داعیه قدرت منحصره دارد و با الهام از صهیونیزم در فکر فرو پاشیدن مبانی متقن اسلام است.
اینک بر عموم شیعیان است که در روز سوّم جمادی الثانی که از طرف دولت جمهوری اسلامی تعطیل رسمی است، محافل و مجالس عزا اقامه نموده و با دستجات عزادار در کوچه ها و
ص:35
خیابان ها ظاهر شوند تا گوشه ای از حق آن شهیده را ادا کرده باشیم.
یُرِیدُونَ لِیُطْفُِواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَ هِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکَفِرُونَ (1)؛ نور الهی برای همیشۀ تاریخ روشن، و دل های خالی از تعصّب از آن استضائه می نمایند.
محمّد فاضل لنکرانی1382/5/7
ص:36
1- 1) . سوره صفّ 61: 8
1383/4/29-4
بسم اللّه الرحمن الرحیم إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْأَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا (1).
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله : فاطمة بضعة منی یؤذینی ما آذاها (2).
در ایّام شهادت عصمت کبری فاطمه زهرا علیها السلام قرار گرفته ایم.
وجود شریفی که هم امّ ابیها بود و هم امّ و مادر گرامی ائمه اطهار علیهم السلام (3).
ص:37
1- 1) . سوره احزاب 33 : 57.
2- 2) . منابع آن در اوّل مقدمه ذکر شد.
3- 3) . مقاتل الطالبیّین: 46، الإستیعاب: 928 رقم 3411، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 51 و 59، اسد الغابة 6: 223 رقم 7175، شرح نهج البلاغة ابن أبی الحدید 6: 49 - 50، تهذیب الکمال 22: 386 رقم 8488، سیر أعلام النبلاء 3: 425 رقم 114، البدایة والنهایة 6: 325، کنز العمال 12: 105 ح 34208. تفسیر فرات کوفی: 246 ح 331 - 333، تفسیر عیّاشی 2: 303 ح 120، عیون أخبار الرضا علیه السلام 1: 42 ح 2، کفایة الأثر: تقریباً همۀ آن، أمالی مفید: 116 ح 9، مناقب ابن شهرآشوب 3: 357، کشف الغمة 2: 76، بحار الأنوار 8: 13 ح 12، و ج 22: 152 ح 4، و ج 27: 204 ح 7 و ص 207 ح 15 و 16، و ج 43: 16 ح 15 و ص 19 ح 19، و ج 102: 180، 200 - 201 و 220، احقاق الحق 4: 288، و ج 9: 124، 199 و 209، و ج 10: 12، 16 و 113، و ج 13: 77 و 79، و ج 19: 4 و 13، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 89 ح 2 و ص 125 ح 16 و ص 156 - 158 ح 1 و 2، و ج 2: 783 ح 7 و ص 900 - 902 و ص 1029 - 1030، مسند فاطمة علیها السلام عطاردی: 28 - 29 ح 28 و ص 431 ح 63 و ص 473 - 478 ح 1 - 6.
حقیقتی که محور اهل بیت عصمت و طهارت و رمزی عظیم در خلقت، که بشریّت حتّی شیعیان و محبّین نتوانسته اند او را بشناسند.
انسیه ای (1) که حقیقت نورانی او در پس پرده های ظلم و عناد و جهل و
ص:38
1- 1) . به تاریخ بغداد 14: 288 رقم 6725 و ذخائر العقبی: 26 و 36 و میزان الإعتدال 1: 81 رقم 291 و لسان المیزان 1: 199 رقم 424 مراجعه شود. تفسیر فرات کوفی: 76 ح 49 و ص 211 ح 286 و ص 216 ح 290 و ص 321 ح 435، أمالی صدوق: 175 ح 178 و ص 546 ح 728، التوحید: 118 ح 21، علل الشرائع 1: 218 ح 2، عیون أخبار الرضا علیه السلام 1: 116 ح 3، معانی الأخبار: 396 ح 53، دلائل الإمامة: 146 ح 52 و ص 148 ح 55، مناقب ابن شهرآشوب 3: 335، کشف الغمة 2: 85، تفسیر البرهان 4: 337 ح 8319، بحار الأنوار 4: 4 ح 4، و ج 8: 119 ح 6 و ص 151 ح 89 و ص 189 ح 160، و ج 18: 351 ح 61، و ج 36: 361 ح 232، و ج 37: 82 ح 49، و ج 43: 4 - 7 ح 2، 3، 5، 8، و ص 18 ح 17 و ص 43 ح 42، و ج 44: 241 ح 33، و ج 81: 112 ح 37، احقاق الحق 4: 475، و ج 10: 6، 7، 11، 16 - 18، 222 و 312، و ج 19: 5، 7 و 8، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 34 - 43 ح 1، 2، 5، 6، 9 - 11، 15، 17، 19 و 22، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 321 - 323.
خصومت باقی ماند و تا قیامت هم روشن نخواهد شد.
شیعه و بلکه همه انسانیّت و ملک و ملکوت به وجود چنین مخلوقی افتخار نموده و این کوثر (1) عظیم خدادادی را سبب بقاء دین پیامبر صلی الله علیه و آله و سیراب شدن جامعه بشری از کمالات و علوم و سجایای فرزندان گرام او می داند.
واقعاً اگر زهرا علیها السلام نمی بود و این دُرّ گرانبهای وجود تجلّی نمی کرد، چه افق تاریکی بر عالم تکوین و تشریع ترسیم می گشت؟! همه انسانها بر حسب آیه شریفه قُل لَّآأَسَْلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی (2).
در برابر حقّ معنوی بزرگ پیامبر در هدایت بشریّت، موظّف به یک تکلیف مشترکند و آن، مودّت و محبّت به
ص:39
1- 1) . التفسیر الکبیر فخر الرازی 11: 313، تفسیر غرائب القرآن 6: 576. جوامع الجامع 4: 547، مجمع البیان 10: 412-414، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 20: 427 - 430، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 92، المیزان فی تفسیر القرآن 20: 370 - 371.
2- 2) . سوره شوری 42: 23.
ذی القربی و خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله است که در رأس آنان زهرای اطهر است (1).
ص:40
1- 1) . فضائل أهل البیت علیهم السلام : 179 ح 265، صحیح بخاری 6:44 ح 4818، جامع البیان 13: 32 ح 30680، مقاتل الطالبیّین: 52، المعجم الکبیر 3: 47 ح 2641، المستدرک علی الصحیحین 3:189 ح 4802، الکشف والبیان 8: 310 - 314، شواهد التنزیل 2: 189 - 196 ح 822 - 828، الکشّاف 4: 220، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 1، التفسیر الکبیر فخر رازی 9: 595، تفسیر بیضاوی 5: 80، ذخائر العقبی: 25، تفسیر غرائب القرآن 6: 74، مجمع الزوائد 9: 168، الفصول المهمّة 1: 155، الدر المنثور 7: 300، فتح القدیر 4: 537، روح المعانی 25: 44 - 46. المحاسن: 144 - 145 ح 45 - 48، تفسیر فرات کوفی: 387 - 399، مقتل الحسین علیه السلام ابن أعثم کوفی: 167، قرب الإسناد: 128 ح 450، تفسیر قمّی 2: 275 - 276، کافی 1: 413 ح 7، و ج 8: 93 ح 66، جوامع الجامع 4: 48، مجمع البیان 9: 42 - 43، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 17: 122 - 127، متشابهات القرآن ومختلفه 2: 59 - 60، عمدة عیون صحاح الأخبار: 91 - 94 ح 38، 39، 44، 47، 59 و 66 و ص 417 ح 614، تأویل الآیات: 530 و 533، تفسیر البرهان 4: 815 - 824، بحار الأنوار 23 - 228 - 253، و ج 26: 252 ح 22، و ج 37: 65 ح 36 و ص 100 ح 2، و ج 43: 361 - 362 ح 3 و 4، تفسیر نور الثقلین 4: 571 - 577، تفسیر کنز الدقائق 9: 255 - 273، احقاق الحق 3: 2 - 23، و ج 9: 92 - 101، و ج 14: 106 - 115، و ج 18: 336 - 338، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 113، و ج 2: 572، 632، 705، المیزان فی تفسیر القرآن 18: 51 - 53، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 229 ح 1.
این امر به عنوان یک تکلیف و فریضه برای همه انسان ها در تمامی دوران است و اختصاص به مردم زمان آن حضرت نداشته است.
مودّت نسبت به فاطمه، تکریم و تعظیم آن حضرت، و احیای یاد و خاطره او و ذکر رنج ها و مصائبی است که بر آن وجود نازنین وارد شده است (1).
ما هیچگاه نمی توانیم آن مصائب را فراموش نماییم و تاریخ گواه بر این امر است که در مدّت عمر کوتاه (2) چه زجرها و ظلم ها بر آن یگانه بانو وارد شد که امیرالمؤمنین علی علیه السلام که در رأس موحّدین است، بعد از شهادت او فرمود: حزن و اندوهم همیشگی است و پایان نمی پذیرد (3).
آیا با چنین تعبیری، شیعه حضرت علی علیه السلام و امّت
ص:41
1- 1) . منابع آن در ص 27 پاورقی 1 بیان شد.
2- 2) . منابع آن در ص 11 پاورقی 1 بیان شد.
3- 3) . شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید 10: 265. اصول کافی 1: 459 ح 3، شرح الأخبار 3: 70، أمالی مفید: 282 ح 7، نهج البلاغة صبحی صالح: 319 - 320 خطبۀ 202، أمالی طوسی: 109 ح 166، دلائل الإمامة: 138 ح 46، روضة الواعظین 1: 152، مناقب ابن شهرآشوب 3: 364، کشف الغمة 2: 131، 132، بحارالأنوار 43: 193 ح 21 و ص 211 ح 40، الغدیر 9: 509، احقاق الحق 10: 481، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 2: 1121 - 1124 ح 1 - 3، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 394 ح 3 و ص 402 ح 2.
پیامبر صلی الله علیه و آله می تواند جدای از این حزن و ماتم باشد؟از این جهت، بر شیعیان و پیروان اهل بیت علیهم السلام است که در روز چهارشنبه سوّم جمادی الثانی، که بر حسب روایات صحیحه (1) مصادف با شهادت آن حضرت است و بحمد اللّه در کشور جمهوری اسلامی تعطیل رسمی است، هر چه بیشتر در احیای این امر بکوشند و با فریادها و عزاداری ها و دستجات، ارادت خود را به آن حضرت اظهار و گوشه ای از حقوق آن شهیده را ادا نمایند.
انشاء اللّه.
محمّد فاضل لنکرانی1383/4/29
ص:42
1- 1) . منابع آن در ص 27 پاورقی 1 بیان شد.
1384/4/15-5
بسم اللّه الرحمن الرحیم «السلام علیک یا أیّتها الصّدیقة الشّهیدة (1)» در آستانه سالگرد شهادت بزرگ بانوی اسلام وجهان فاطمۀ زهرا سلام اللّه علیها قرار داریم.
وجود شریفی که مورد مباهات حق تعالی (2) و میوۀ دل رسول
ص:43
1- 1) . کافی 1:458 ح 2، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1:91 ح 5، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 293 ح 1.
2- 2) . أمالی صدوق: 176 ح 178، دلائل الإمامة: 75 ح 13، بشارة المصطفی: 182 و 307، مناقب ابن شهرآشوب 3:199، عمدة عیون صحاح الأخبار 1:254 ح 319، الفضائل ابن شاذان: 524 ح 221، کشف الغمة 1:93، 107، و ج 2: 77، فرائد السمطین 2: 34 ح 371، ارشاد القلوب دیلمی 2: 142، المحتضر: 109، بحار الأنوار 27: 74 ح 1 و ص 104 ح 74، و ج 28: 38 ح 1، و ج 39: 284 ح 69، و ج 43: 172 ح 13، احقاق الحق 9: 201 و 267، و ج 16: 476، عوالم العلوم فاطمه الزهراء علیها السلام 2: 546، بیت الأحزان: 47، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 500 - 501 ح 23 و 24.
خدا صلی الله علیه و آله (1)و همسر امیر المؤمنین علی علیه السلام و مادر امامان معصوم ما است (2).
آن حضرت بزرگترین بانوی عالمیان است.
گرچه در قرآن کریم خداوند نسبت به حضرت مریم فرموده است «واصطفاک علی نساء العالمین» (3)، امّا برحسب روایات معتبره این اختیار واصطفاء از آن جهت بوده است که حضرت مریم بدون شوهر ولادت حضرت عیسی (علی نبیّنا وآله وعلیه السلام) را محقّق ساخت و از این جهتِ خاص، حضرت مریم علیها السلام نظیر نداشت.
امّا مقام و عظمت حضرت فاطمه علیها السلام در علم و عصمت و طهارت و عبودیّت و بندگی بر همه زن های عالم
ص:44
1- 1) . مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 59 و در آن است «بهجة قلبی». أمالی صدوق: 175 ح 178 و ص 575 ح 787، روضة الواعظین 1: 150، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 4: 318، بحار الأنوار 37: 85 ح 52، و ج 43: 24 ح 20 و ص 172 ح 13، احقاق الحق 4: 288، و ج 9: 199، و ج 13: 77 و 79، و ج 19: 76، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام ، 1: 129 ح 23 و ص 148 ح 18، و ج 2: 542 ح 2، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 147 ح 4 و ص 334 ح 2.
2- 2) . منابع آن در ص 37 پاورقی 3 بیان شد.
3- 3) . سوره آل عمران 3: 43.
از ازل تا ابد برتری دارد (1).
لازم است شیعیان و مسلمانان روز سوّم جمادی الثانی که مصادف با شهادت آن صدّیقه کبری است و از طرف دولت جمهوری اسلامی تعطیل عمومی است را گرامی دارند و با برپایی مراسم سوگواری وعزاداری و به راه انداختن دستجات، این روز را به عاشورایی دوّم تبدیل نمایند، همان طوری که به حمد اللّه در چند سال
ص:45
1- 1) . جامع البیان 3:339 ح 7031، حلیة الأولیاء 2: 42، الاستیعاب: 926، الکشّاف 1:362، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 79، التفسیر الکبیر فخر رازی 3: 218، الجامع لأحکام القرآن 4: 82، ذخائر العقبی: 44، الدرّ المنثور 2: 188، کنز العمّال 12: 145 ح 34411، فتح القدیر 1: 338 - 340. أمالی صدوق: 187 ح 196 و ص 575 ح 787، علل الشرائع 1: 216، معانی الأخبار: 107 ح 1، تفسیر القمی 1: 102، تفسیر عیّاشی 1:173 - 174، تفسیر التبیان 2: 456، دلائل الإمامة: 81 ح 20 و ص 149 ح 58 و ص 152 ح 66، روضة الواعظین 1: 149، مجمع البیان 2: 289، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 4: 318، بشارة المصطفی: 274 ح 89، مناقب ابن شهرآشوب 3: 322 و 359، تفسیر البرهان 1: 618، بحارالأنوار 37: 85 ح 52، و ج 43: 21 - 78 ح 10، 20، 25، 40، 46، 65، تفسیر نور الثقلین 1:336 - 338 ح 127 - 136، تفسیر کنز الدقائق 2: 83 - 85، احقاق الحق 10: 34 - 35، 38 - 39، 49 - 50، و ج 19، 18، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 88 ح 1 و ص 128 ح 23 و ص 130 ح 28 و ص 133 ح 38 و ص 140 ح 60، مسند فاطمه علیها السلام عطاردی: 23 ح 12 و ص 147 ح 4 و ص 150 ح 10، و ص 323 ح 1 و ص 324 ح 2.
اخیر، این ملّت فاطمی به وظیفه خویش به نحو احسن عمل کردند ولازم است از این جهت تقدیر وتشکر نمایم.
روشن است که تکریم واحترام به زهرای اطهر، همانا تعظیم پیامبر صلی الله علیه و آله و اجر رسالت آن حضرت است.
ملّت عزیز وبزرگوار ایران با تمسّک به حبل محکم ونا گسستنی اهل بیت علیهم السلام (1)افتخارات بزرگی را در صحنه های انقلاب آفرید و
ص:46
1- 1) . سوره آل عمران 3:103، شواهد التنزیل 1: 168 - 169 ح 177 - 180، مقتل الحسین علیه السلام خوارزمی 1: 59. تفسیر فرات کوفی: 90-92 ح 70-76، تفسیر قمی 1: 108، تفسیر عیّاشی 1: 194 ح 122 و 123، معانی الأخبار: 90 ح 1 و 2 و ص 132 ح 1، أمالی طوسی: 272 ح 510، جوامع الجامع 1: 194، مجمع البیان 2: 355، تفسیر روض الجِنان و روح الجَنان 4: 464، مناقب ابن شهرآشوب 2: 118 و ج 3: 75 - 76، عمدة عیون صحاح الأخبار 1: 116 ح 95 و ص 350 ح 490، کشف الغمّة 1: 311، تأویل الآیات الظاهرة: 122 - 123، تفسیر البرهان 1: 668 - 672 ح 1861 - 1870، بحارالأنوار 24: 52 ح 5 و ص 82 - 85 ح 1 - 9، و ج 36: 15 - 21 ح 1 - 16 و ص 112 - 114 ح 60 و ص 258 ح 76 و ص 312 ح 157 و ص 317 ح 166 و ص 330 ح 188، تفسیر نور الثقلین 1: 377 - 378 ح 303 - 308، تفسیر کنز الدقائق 2: 184 - 185، احقاق الحق 3: 539 - 540، و ج 4: 285 و 288، و ج 5: 113 و 115، و ج 7: 159 - 160، و ج 9: 199 و 208، و ج 13: 77، 79 و 84، و ج 14: 384 - 386 و 521 - 522، و ج 18: 228 - 229 و 473، و ج 20: 204 - 205، عوالم العلوم فاطمة الزهراء علیها السلام 1: 116 ح 2.
با همین نیرو به پیش می رود؛ باید بدانیم رمز موفقیت ما، ارتباط وایمان کامل به مکتب ائمه طاهرین وتوسّل به آن ذوات مقدّسه است.
هویّت واقعی ما، تشیّع حقیقی و اسلام راستین است.
خداوند متعال هرچه بیشتر ما را از عنایات کوثر خویش فاطمه زهرا علیها السلام (1)بهره مند بفرماید.
محمّد فاضل لنکرانی1384/4/15
ص:47
1- 1) . منابع آن در ص 39 راده 1 بیان شد.
فهرست منابع
1 - إثبات الهداة ، للشیخ محمّد بن الحسن بن علی بن محمّد بن الحسین ، المعروف بالحرّ العاملی (1033- 1104) المطبعة العلمیّة ، قم ، 1404ه .
2 - الاحتجاج ، لأبی منصور أحمد بن علیّ بن أبی طالب الطبرسی (من أعلام القرن السادس) دار الاُسوة ، قم ، الطبعة الثالثة ، 1422ه .
3 - إحقاق الحقّ وإزهاق الباطل ، للسیّد الشهید ضیاء الدِّین القاضی نور اللّه بن شریف الدِّین بن ضیاء الدِّین نور اللّه بن محمّد شاه الحسینی المرعشی التستری (956 - 1019) منشورات مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی ، قم .
4 - الاختصاص ، لأبی عبداللّه محمّد بن محمّد بن النعمان العُکبری البغدادی ، المعروف بالشیخ المفید (336 - 412) دار المفید ، بیروت ، الطبعة الثانیة ، 1414ه .
5 - اختیار معرفة الرجال ، المعروف ب «رجال الکشّی» لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ الطوسی (385 - 460) جامعة مشهد ، 1348ش .
6 - الإرشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد ، لأبی عبداللّه محمّد بن
ص:49
محمّد بن النعمان العُکبری البغدادی ، المعروف بالشیخ المفید (336 - 412) مؤسّسة آل البیت علیهم السلام ، بیروت ، الطبعة الثانیة ، 1414ه .
7 - إرشاد القلوب ، المُنجی من عمل به من ألیم العقاب ، لأبی محمّد الحسن بن أبی الحسن علیّ بن محمّد الدیلمی (من أعلام القرن الثامن) دار الاُسوة للطباعة والنشر ، قم ، الطبعة الثانیة ، 1424ه .
8 - الاستیعاب فی معرفة الأصحاب ، لأبی عمر یوسف بن عبداللّه ابن محمّد بن عبد البرّ بن عاصم النمری (368 - 463) دار الأعلام ، الاُردن - عمّان ، الطبعة الاُولی ، 1423ه .
9 - اسد الغابة فی معرفة الصحابة ، لعزّ الدِّین أبی الحسن علیّ بن أبی الکرم محمّد بن محمّد بن عبد الکریم الشیبانی ، المعروف بابن الأثیر الجزری (555 - 630) دار الفکر ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1419ه .
10 - إقبال الأعمال ، للسیّد رضیّ الدِّین علیّ بن موسی بن جعفر بن طاووس (589 - 664) ، نشر مکتبة الإعلام الإسلامی ، قم ، الطبعة الثانیة ، 1419ه .
11 - الأمالی ، لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ بن الحسن الطوسی (385 - 460) مؤسّسة البعثة ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1414ه .
12 - الأمالی ، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی ، المعروف بالشیخ الصدوق (م381) مؤسّسة البعثة ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1417ه .
13 - الأمالی ، لأبی عبداللّه محمّد بن محمّد بن النعمان العکبری البغدادی ، الملقّب بالشیخ المفید (338 - 413) منشورات جماعة المدرّسین ،
ص:50
قم المقدّسة ، بالاُفست عن المطبعة الإسلامیّة ، طهران ، 1403ه .
14 - أنوار التنزیل وأسرار التأویل ، المعروف ب «تفسیر البیضاوی» لناصر الدِّین أبی سعید عبداللّه بن عمر بن محمّد بن علیّ البیضاوی الشافعی (م685) شرکة مکتبة ومطبعة مصطفی البابی الحلبی وأولاده ، مصر ، الطبعة الثانیة ، 1388ه .
15 - بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار علیهم السلام ، للعلّامة المولی محمّد باقر بن محمّد تقی المجلسی (1037- 1110، 1111) دار الکتب الإسلامیّة ، طهران .
16 - البدایة والنهایة ، لأبی الفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر بن ضوء ابن کثیر بن زرع ، المعروف بابن کثیر (700 - 774) دار الحدیث ، القاهرة ، الطبعة الاُولی ، 1413ه .
17 - البرهان فی تفسیر القرآن، للسیّد هاشم بن سلیمان بن إسماعیل ابن عبد الجواد بن علیّ بن سلیمان بن السیّد ناصر الحسینی البحرانی التوبلی الکتکتانی (م1107) مؤسّسة البعثة ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1415ه .
18 - بشارة المصطفی صلی الله علیه و آله لشیعة المرتضی علیه السلام ، لأبی جعفر عماد الدِّین محمّد بن أبی القاسم علی بن محمّد بن علی بن رستم بن یزدبان الطبری الآملی الکجّی (کان حیّاً 553) مؤسّسة النشر الإسلامی ، قم ، الطبعة الثالثة ، 1425ه .
19 - بیت الأحزان فی ذکر أحوالات سیّدة نساء العالمین فاطمة الزهراء علیها السلام ، للشیخ عبّاس بن محمّد رضا بن أبی القاسم القمّی (1294- 1359) دار الحکمة ، قم، الطبعة الاُولی ، 1412ه .
ص:51
20 - تاریخ الاُمم والملوک (تاریخ الطبری) لأبی جعفر محمّد بن جریر الطبری (224 - 310) ، بیروت بالاُفست عن الطبعة بالقاهرة ، 1387ه .
21 - تاریخ بغداد (تاریخ مدینة السلام) ، لأبی بکر أحمد بن علی بن ثابت ، المشهور بالخطیب البغدادی (392- 463) دار الغرب الإسلامی ، بیروت، الطبعة الاُولی ، 1422ه .
22 - تاریخ الیعقوبی ، لأحمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب بن واضح الکاتب ، المعروف بالیعقوبی ، دار صادر ، بیروت .
23 - تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة ، للسیّد شرف الدِّین علیّ الحسینی الأسترابادی النجفی (من مفاخر أعلام القرن العاشر) مؤسّسة النشر الإسلامی ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1409ه .
24 - التبیان فی تفسیر القرآن ، لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علی بن الحسن الطوسی (385 - 460) مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات ، بیروت ، بالاُفست عن مکتبة الأمین فی النجف الأشرف .
25 - تفسیر جوامع الجامع ، لأبی علی الفضل بن الحسن بن الفضل الطبرسی (469 - 548) مؤسّسة انتشارات جامعة تهران ، الطبعة الثالثة، 1377 ش .
26 - تفسیر العیّاشی ، لأبی النضر محمّد بن مسعود بن محمّد بن عیّاش السلمی السمرقندی ، المعروف بالعیّاشی (من أعلام القرن الثالث الهجری) المکتبة العلمیّة الإسلامیّة ، طهران ، الطبعة الاُولی ، 1380- 1381ه .
27 - تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان ، لنظام الدِّین الحسن بن محمّد بن حسین القمّی النیسابوری (کان حیّاً 828) دار الکتب العلمیّة ،
ص:52
بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1416ه .
28 - تفسیر فرات ، لأبی القاسم فرات بن إبراهیم الکوفی .
(من أعلام الغیبة الصغری) مؤسّسة الطباعة والنشر لوزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی ، طهران ، الطبعة الاُولی ، 1410ه .
29 - تفسیر القمّی ، لأبی الحسن علیّ بن إبراهیم بن هاشم القمّی (من أعلام قرنی 3 و 4) مطبعة النجف ، النجف ، الطبعة الثانیة ، 1387ه .
30 - التفسیر الکبیر ، لأبی عبداللّه محمّد بن عمر بن الحسن بن الحسین بن علی التیمی البکری الطبرستانی ، المعروف بالفخر الرازی (543 - 606) دار إحیاء التراث العربی ، بیروت ، الطبعة الثالثة ، 1420ه .
31 - تفسیر کنز الدقائق وبحر الرغائب ، لمیرزا محمّد المشهدی ابن محمّد رضا بن إسماعیل بن جمال الدِّین القمّی (م حدود 1125) مؤسّسة النشر الإسلامی ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1407- 1413ه .
32 - تلخیص الشافی ، لشیخ الطائفة أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ الطوسی (385 - 460) مؤسّسة انتشارات المحبّین ، الطبعة الاُولی ، 1382 ش .
33 - تهذیب الکمال فی أسماء الرجال ، لجمال الدِّین أبی الحجّاج یوسف بن عبد الرحمن بن یوسف بن عبد الملک بن یوسف بن علی ابن أبی الزهر القضاعی ، المعروف بالمزّی (654 - 742) ، دار الفکر ، بیروت ، 1414ه .
34 - التوحید ، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی ، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) منشورات جماعة المدرّسین ، قم .
ص:53
35 - جامع الأحادیث ، لجلال الدِّین عبد الرحمن بن أبی بکر بن محمّد بن سابق الدِّین الخضیری الأسیوطی ، المعروف بالسیوطی (849- 911) دار الفکر ، بیروت ، 1414ه .
36 - جامع البیان عن تأویل آی القرآن (تفسیر الطبری) لأبی جعفر محمّد بن جریر الطبری (224- 310) دار ابن حزم ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1423ه .
37 - الجامع الکبیر ، لأبی عیسی محمّد بن عیسی بن سورة بن موسی ابن الضحّاک السلمی (209 - 279) دار الغرب الإسلامی ، بیروت ، الطبعة الثانیة ، 1998ه .
38 - الجامع لأحکام القرآن ، لأبی عبداللّه محمّد بن أحمد بن أبی بکر بن فرح الأنصاری الخزرجی الأندلسی القرطبی (م 671) دار إحیاء التراث العربی ، بیروت، 1405ه .
39 - الجواهر النقی ، المطبوع ضمن السنن الکبری للبیهقی (ط ه) لعلاء الدِّین بن علی بن عثمان الماردینی ، الشهیر بابن الترکمانی (م745) مطبعة مجلس دائرة المعارف النظامیّة ، حیدر آباد الدکن ، الطبعة الاُولی ، 1344ه .
40 - حلیة الأولیاء ، لأبی نعیم أحمد بن عبداللّه بن أحمد بن إسحاق ابن موسی بن مهران الأصبهانی (336 - 430) دار الکتب العلمیّة ، بیروت .
41 - الخصال ، لأبی جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی ، المعروف بالشیخ الصدوق (م 381) مؤسّسة النشر الإسلامی ، قم ، الطبعة الخامسة ، 1416ه .
42 - الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور ، لجلال الدِّین عبد الرحمن ابن
ص:54
أبی بکر بن محمّد بن أبی بکر بن عثمان بن محمّد بن خضر بن أیّوب بن محمّد همام الدِّین الحضیری، المعروف بالسیوطی (849 - 911) دار إحیاء التراث العربی، بیروت ، الطبعة الاُولی 1421ه .
43 - دلائل الإمامة ، لأبی جعفر محمّد بن جریر بن رستم الطبری (من أعلام القرن الخامس) مؤسّسة البعثة ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1413ه .
44 - دلائل النبوّة ومعرفة أحوال صاحب الشریعة ، لأبی بکر أحمد ابن الحسین بن علی بن موسی البیهقی الخسروجردی (384 - 458) دار الکتب العلمیّة ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1405ه .
45 - ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی ، للعلّامة الحافظ محبّ الدِّین أبی العبّاس أحمد بن عبداللّه بن أبی بکر بن محمّد الطبری (615 - 794) ، مکتبة القدسی، القاهرة، 1356 ه .
46 - روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی ، لشهاب الدِّین أبی الفضائل محمّد بن عبداللّه الحسینی الآلوسی (1217- 1270) دار إحیاء التراث العربی ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1420ه .
47 - روضة الواعظین ، لأبی علی محمّد بن الحسن بن علی بن أحمد بن علی الفتّال النیسابوری الفارسی (م 508) المطبعة أمیر - قم ، الطبعة الاُولی ، 1368 ش .
48 - روضُ الجِنان وروحُ الجَنان فی تفسیر القرآن ، المشهور ب «تفسیر الشیخ أبو الفتوح الرازی» ، لجمال الدِّین أبی الفتوح الحسین بن علیّ بن محمّد بن أحمد بن الحسین بن أحمد الخزاعی الرازی النیسابوری (م حدود 554) بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی (مؤسّسة الدراسات
ص:55
الإسلامیّة التابعة للروضة الرضویّة) مشهد ، 1371ش .
49 - سنن أبی داود ، لسلیمان بن الأشعث بن عمرو بن عامر السجستانی (202 - 275) دار ابن حزم ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1418ه .
50 - سنن الترمذی (الجامع الصحیح) لأبی عیسی محمّد بن عیسی ابن سورة بن موسی بن الضحاک السلمی (209 - 279) دار إحیاء التراث العربی ، بیروت ، 1415ه .
51 - السنن الکبری ، لأبی بکر أحمد بن الحسین بن علی بن موسی البیهقی الخسروجردی (384 - 458) دار الفکر ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1419ه .
52 - سیر أعلام النبلاء ، لأبی عبداللّه شمس الدِّین محمّد بن أحمد ابن عثمان بن قایماز الترکمانی الفارقی ، المشتهر بالذهبی (673 - 748) ، دار الفکر ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1417ه .
53 - الشافی فی الإمامة ، للشریف المرتضی علی بن الحسین بن موسی بن محمّد بن موسی بن إبراهیم بن موسی الکاظم بن جعفر الصادق علیهم السلام (355 - 436ه) مؤسّسة الصادق ، طهران ، الطبعة الثانیة ، 1410ه .
54 - شرح الأخبار فی فضائل الأئمّة الأطهار علیهم السلام ، للقاضی النعمان ابن محمّد التمیمی المغربی (م 363) ، مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1409ه .
55 - شرح نهج البلاغة ، لعبد الحمید بن هبة اللّه بن محمّد بن محمّد ابن الحسین المدائنی ، المعروف بابن أبی الحدید (586 - 655) مؤسّسة إسماعیلیان ، قم .
ص:56
56 - شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الآیات النازلة فی أهل البیت صلوات اللّه وسلامه علیهم ، لأبی القاسم عبید اللّه بن عبداللّه بن أحمد بن محمّد بن حسکان، المعروف بالحاکم الحسکانی (من أعلام القرن الخامس الهجری) مؤسّسة الطبع والنشر التابعة لوزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1411ه .
57 - صحیح البخاری ، لأبی عبداللّه محمّد بن إسماعیل بن إبراهیم ابن المغیرة بن بَردزبَة البخاری الجعفی (194 - 256) دار الفکر للطباعة والنشر ، 1419ه .
58 - صحیح مسلم ، لأبی الحسین مسلم بن الحجّاج بن مسلم القشیری النیسابوری (206- 261) دار ابن حزم ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1416ه .
59 - علل الشرائع ، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی ، المعروف بالشیخ الصدوق (م381) المکتبة الحیدریّة ومطبعتها ، النجف الأشرف ، 1385ه .
60 - عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار ، لأبی الحسین یحیی بن الحسن بن الحسین بن علی بن محمّد بن البطریق الأسدی الحلّی ، المعروف بابن البطریق (533 - 600) مؤسّسة النشر الإسلامی ، قم المشرّفة ، 1407ه .
61 - عوالم العلوم والمعارف والأحوال من الآیات والأخبار والأقوال ، للشیخ عبداللّه بن نور اللّه البحرانی الاصفهانی (من أعلام تلامذة المجلسی) مؤسّسة الإمام المهدی علیه السلام ، قم المقدّسة ، الطبعة الاُولی ، 1405- 1416ه .
62 - عیون أخبار الرضا علیه السلام ، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین ابن
ص:57
موسی بن بابویه القمّی ، المعروف بالشیخ الصدوق (م381) دار العلم ، قم ، 1377ه .
63 - الغدیر فی الکتاب والسنّة والأدب ، للشیخ عبد الحسین أحمد الأمینی النجفی (1320- 1390) ، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیّة ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1416ه .
64 - فتح القدیر الجامع بین فنّی الروایة والدرایة من علم التفسیر ، لمحمّد بن علی بن محمّد بن عبداللّه بن الحسن بن محمّد بن صلاح بن علی بن عبداللّه الشوکانی (1173- 1250) دار الفکر ، بیروت ، الطبعة الثالثة ، 1393ه .
65 - فرائد السمطین فی فضائل المرتضی والبتول والسبطین والأئمّة من ذریّتهم علیهم السلام ، للشیخ إبراهیم بن محمّد بن المؤیّد أبو بکر بن محمّد بن حمّویه الجوینی الخراسانی ، المعروف بالحموی وابن حمّویه (644 - 722) مؤسّسة المحمودی للطباعة والنشر ، الطبعة الاُولی ، 1398ه .
66 - الفضائل ، للشیخ سدید الدین أبی الفضل شاذان بن جبرئیل بن أبی طالب القمّی (من أعلام القرن السادس) مؤسّسة ولیّ عصر ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1422ه .
67 - فضائل أهل البیت علیهم السلام من کتاب فضائل الصحابة، لأبی عبداللّه أحمد بن محمّد بن حنبل (164 - 241) و استدراک عبداللّه بن أحمد بن محمّد بن حنبل (290) وأبی بکر أحمد بن جعفر بن حمدان القطیعی (368) المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیّة ، الطبعة الاُولی - 1425 ه .
68 - قرب الإسناد ، لأبی العبّاس عبداللّه بن جعفر بن الحسین بن مالک
ص:58
بن جامع الحمیری القمّی (من أعلام القرن الثالث) مؤسّسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1413ه .
69 - الکافی ، لثقة الإسلام أبی جعفر محمّد بن یعقوب بن إسحاق الکلینی الرازی (م 329) دار الکتب الإسلامیّة ، طهران ، الطبعة الثالثة ، 1388 - 1389ه .
70 - الکامل فی التاریخ ، لعزّ الدِّین أبی الحسن علی بن محمّد بن محمّد بن عبد الکریم بن عبد الواحد الشیبانی ، المعروف بابن الأثیر (555 - 630) دار الکتاب العربی ، بیروت ، الطبعة الثالثة ، 1422ه .
71 - کتاب سلیم بن قیس الهلالی ، لأبی صادق سلیم بن قیس الهلالی العامری الکوفی (م76 ) مطبعة نگارش ، الطبعة الثالثة ، 1423ه .
72 - الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل ، لأبی القاسم جار اللّه محمود بن عمر بن محمّد الخوارزمی الزمخشری (467 - 538) دار الکتاب العربی ، بیروت ، 1366ه .
73 - کشف الغمّة فی معرفة الأئمّة علیهم السلام ، لبهاء الدِّین علیّ بن عیسی ابن أبی الفتح الإربلی (م693) المطبعة العلمیّة ، قم ، بالاُفست عن مکتبة بنی هاشم ، تبریز ، 1381ه .
74 - الکشف والبیان ، المعروف تفسیر الثعلبی ، لأبی إسحاق أحمد ابن محمّد بن إبراهیم الثعلبی النیسابوری (م 427) دار إحیاء التراث العربی ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1422ه .
75 - کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمّة الاثنی عشر ، لأبی القاسم علیّ ابن محمّد بن علیّ الخزّاز القمّی الرازی (من أعلام القرن الرابع) انتشارات بیدار ،
ص:59
مطبعة الخیّام ، قم ، 1410ه .
76 - کنز العمّال فی سنن الأقوال والأفعال ، لعلیّ بن حسام الدین بن عبد الملک الجونبوری ، المشهور بالمتّقی الهندی (885 - 975) مؤسّسة الرسالة ، بیروت ، 1409ه .
77 - لسان المیزان ، لشهاب الدِّین أحمد بن علی بن محمّد بن محمّد بن علی بن أحمد ، الشهیر بابن حجر العسقلانی (773 - 852) دار إحیاء التراث العربی ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1416ه .
78 - مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب والأئمّة من ولده علیهم السلام من طریق العامّة ، لأبی الحسن محمّد بن أحمد بن علیّ بن الحسن بن شاذان القمّی (کان حیّاً 412) مدرسة الإمام المهدی علیه السلام ، قم المقدّسة ، الطبعة الاُولی ، 1407ه .
79 - متشابه القرآن ومختلفه ، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن شهرآشوب السروی المازندرانی (م 588) انتشارات بیدار .
80 - مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، لأبی علی الفضل بن الحسن بن الفضل الطبرسی (469 - 548) دار الفکر ، بیروت ، 1414ه .
81 - مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، لنور الدِّین علیّ بن أبی بکر بن سلیمان الهیثمی الشافعی (735 - 807) دار الکتب العلمیّة ، بیروت ، 1408ه .
82 - المحاسن ، لأحمد بن أبی عبداللّه محمّد بن خالد بن عبد الرحمن بن محمّد بن علیّ البرقی الکوفی (م274 أو 280) دار الکتب الإسلامیّة ، قم .
83 - مروج الذهب ومعادن الجوهر ، لأبی الحسن علی بن حسین ابن علی المسعودی (م 645) منشورات دار الهجرة ، قم ، الطبعة الثانیة ، 1404ه .
ص:60
84 - المستدرک علی الصحیحین ، لأبی عبداللّه محمّد بن عبداللّه بن حمدویه بن نعیم بن الحکیم الضبّی الطهمانی النیسابوری الشافعی ، المعروف بابن البیّع (321 - 405) دار الکتب العلمیّة ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1411ه .
85 - المسند ، لأبی عبداللّه أحمد بن محمّد بن حنبل بن هلال الشیبانی (164- 241) دار الفکر ، بیروت ، الطبعة الثانیة ، 1414ه .
86 - مسند فاطمة الزهراء علیها السلام ، للشیخ عزیز اللّه العطاردی ، انتشارات عطارد ، الطبعة الاُولی ، 1412ه .
87 - مشکل الآثار ، لأبی جعفر أحمد بن محمّد بن سلامة بن سلمة الأزدی الطحاوی المصری الحنفی (229 - 321) دار الکتب العلمیّة ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1415ه .
88 - مصباح الأنوار فی فضائل إمام الأبرار ، للشیخ هاشم بن محمّد ، من مخطوطات مکتبة العمومی آیة اللّه المرعشی النجفی ، الرقم 5195 .
مصباح الکفعمی ، أو جنّة الأمان الواقیة وجنّة الأیمان الباقیة، لتقیّ الدِّین إبراهیم بن علی بن الحسن بن محمّد بن صالح بن إسماعیل الحارثی الکفعمی العاملی (840 - 905) منشورات الرضی، زاهدی .
89 - مصباح المتهجّد ، لأبی جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ بن الحسن الطوسی ، المشتهر بشیخ الطائفة والشیخ الطوسی (385 - 460) مؤسّسة فقه الشیعة ، بیروت ، الطبعة الاُولی ، 1411ه .
90 - معانی الأخبار ، لأبی جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن موسی بن بابویه القمّی ، المعروف بالشیخ الصدوق (م381) مؤسّسة النشر الإسلامی ،
ص:61
قم ، الطبعة الثالثة ، 1416ه .
91 - معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السلام ، للهیئة العلمیّة فی مؤسّسة المعارف الإسلامیّة ، الطبعة الاُولی ، 1411ه .
92 - المعجم الکبیر ، لأبی القاسم سلیمان بن أحمد بن أیّوب اللّخمی الطبرانی (260 - 360) دار إحیاء التراث العربی ، بیروت ، الطبعة الثانیة ، 1404ه .
93 - مقاتل الطالبیّین ، لعلیّ بن الحسین بن محمّد بن أحمد بن الهیثم بن عبد الرحمان ، المعروف بأبی الفرج الأصبهانی (284 - 356) دار المعرفة ، بیروت .
94 - مقتل الحسین علیه السلام ، لأبی المؤیّد أخطب خوارزم الموفّق بن أحمد بن محمّد المکّی الخوارزمی (م 568) مکتبة المفید ، قم، بالاُفست ، عن الطبعة فی النجف الأشرف 1367 ه .
95 - مقتل الحسین علیه السلام (وقعة الطف) للمؤرّخ لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم الأزدی (م 158) المطبعة العلمیّة ، قم ، الطبعة الثانیة ، 1364ش .
96 - مقتل الحسین علیه السلام وقیام المختار ، لأبی محمّد أحمد بن أعثم الکوفی ، انتشارات أنوار الهدی ، قم ، الطبعة الثانیة ، 1424ه .
97 - المناقب ، لأبی المؤیّد أخطب خوارزم الموفّق بن أحمد بن محمّد المکّی الخوارزمی (م568) ، مؤسّسة النشر الإسلامی ، قم ، الطبعة الثالثة ، 1417ه .
98 - مناقب آل أبی طالب علیهم السلام ، لأبی جعفر محمّد بن علیّ بن شهرآشوب
ص:62
السروی المازندرانی (م588) منشورات علّامة ، المطبعة العلمیّة ، قم .
99 - میزان الاعتدال فی نقد الرِّجال ، لأبی عبداللّه شمس الدِّین محمّد بن أحمد بن عثمان بن قایماز الترکمانی الفارقی ، المشتهر بالذهبی (673- 748) ، دار الفکر ، بیروت .
100 - المیزان فی تفسیر القرآن ، للعلّامة السیّد محمّد حسین الطباطبائی (1321- 1403) مؤسّسة مطبوعاتی إسماعیلیان ، قم ، الطبعة الثالثة ، 1393ه .
101 - نهج البلاغة ، وهو مجموع ما اختاره أبو الحسن محمّد بن الحسین بن موسی بن محمّد بن موسی بن إبراهیم بن الإمام موسی بن جعفر علیهم السلام ، المعروف ب «الشریف الرضی» (359 - 406) من کلام أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السلام ، تحقیق الدکتور صبحی الصالح ، دار الهجرة ، قم .
102 - نهج الحقّ وکشف الصدق ، لجمال الدِّین أبی منصور الحسن ابن یوسف بن علیّ بن محمّد بن المطهّر الأسدی ، المعروف بالعلّامة الحلّی (648- 726) مؤسّسة دار الهجرة ، قم ، الطبعة الاُولی ، 1407ه .
ص:63